| |
Een avondje kogels gieten
In januari kreeg ik een telefoontje van Huub Helwegen. Ik had hem een keer verteld dat ik graag eens wilde zien hoe ze de kogels gieten. Die avond waren ze daar mee bezig, als ik zin had kon ik komen kijken. Zo toog ik naar de Broekstraat in Ool om bij Tjeu Helwegen te gaan kijken hoe hij samen met Jack Naus en Huub jaarlijks de kogels maakt.
Tjeu heeft als buksemeester zijn zaken goed voor elkaar. Daar zaten de drie kogelgieters bij elkaar rondom de werktafel. Deze tafel is speciaal gemaakt voor deze klus. In het midden staat de pan met gesmolten lood. Deze pan is verzonken in de tafel en gemaakt van een oude remketel van een vrachtwagen. Onder de pan staat een industriebrander die het geheel verwarmd. In de pan hangt een voeler van de thermometer waarop Tjeu kan uitlezen of het lood de juiste temperatuur heeft. Tijdens de avond blijkt dat kogels gieten een secuur karwei is waarbij het belangrijk is de details op orde te hebben. Met de jarenlange ervaring van dit drietal is dat in goede handen. Boven de tafel hangt een afzuigkap om de looddamp af te zuigen naar buiten. De tafel is opklapbaar zodat deze in de rest van het jaar opgeborgen kan worden.
Als het lood gesmolten is en op de juiste temperatuur is, zo rond de 400 graden, kan het kogels gieten beginnen. Opzij van Tjeu zitten Jack en Huub elk met een zogenaamde kogeltang. Tjeu giet in de kogeltang een beetje gesmolten lood. Dat gaat kogel voor kogel. Voor iedere kogel pakt Tjeu opnieuw wat lood van de juiste temperatuur. Als het lood te koud is dan loopt dit niet goed de tang in en stolt het niet goed. Als het lood voldoende is afgekoeld wordt het uit de tang gehaald en kan het verder afkoelen. Het lood is dan nog veel te warm om aan te raken. Gelukkig brengen de handschoenen uitkomst. Om de beurt maken Huub en Jack zo een kogel. In de loop van de avond komt er een hele verzameling te liggen. Per pan lood maken ze zo ongeveer 400 kogels. Op een avond worden twee pannen verwerkt.
Als lood gebruikt Tjeu de kogels van afgelopen jaar die door de kogelvanger zijn opgevangen. Daar haalt hij het hout en de andere vervuiling uit. Daarnaast gebruikt hij ook gekregen of gekocht lood. Niet al het lood is geschikt om kogels van te maken. Per jaar maken de drie kogelgieters ruim 7000 kogels. Dat daarbij secuur gewerkt wordt blijkt wel uit de volgende stap. Alle kogels worden apart gewogen en op gewicht (per gram verschil) gesorteerd. Ruim 80 procent van de kogels weegt exact hetzelfde, de rest zit er maar een of twee gram naast. Afhankelijk van het gewicht wordt het straks kruit in de huls gedaan zodat de kogels straks allemaal met dezelfde snelheid de loop verlaten.
Die kogels liggen nu op verschillende adressen klaar om het komende jaar in de hulzen te worden gezet en uiteindelijk te worden afgeschoten. Per jaar zijn Tjeu, Huub en Jack 9 tot 10 avonden in de weer om de kogels te gieten. Een echt winterkarwei achter de schermen waarvoor deze drie mannen alle lof verdienen.
Fotoverslag...
Tekst en foto's: Leo Huijs
|
|
